Album "Ormianie w służbie Rzeczypospolitej" został wydany przez Fundację Armenian Foundation w 2018 roku. Album stał się dopełnieniem mobilnej wystawy o tym samym tytule, która podróżuje po Polsce i po świecie. Lada chwila otworzymy ja w kolejnym miejscu, a tymczasem zachęcamy do zapoznaniem się z kilkoma słowami wstępu do albumu.
Z krwi jestem Ormianinem z duszy i przekonań Polakiem – te słowa w pełni oddają charakter Polskich Ormian. W roku 100-lecia odzyskania niepodległości przez Polskę oraz 100-lecia proklamowania I Republiki Armenii oddajemy w Państwa ręce album, który w ograniczony sposób przypomina sylwetki Ormian Polskich, którzy służyli Rzeczypospolitej. Ormianie Polscy to nie tylko Grzegorz Piramowicz, Ignacy Łukasiewicz, Teodor Axentowicz, Krzysztof Penderecki, Robert Makłowicz. To cała rzesza skromnych ludzi, którzy każdego dnia wnosili swój wkład w Niepodległą. Walczyli dla niej na różnych frontach, ginęli w powstaniach, wojnach, przelewali krew po to, by wybrana przez nich druga ojczyzna była wolna i dostatnia. Osoby przedstawione na kartach tego albumu mają dwie tożsamości, ormiańską i polską. Nigdy nie zrzekli się swojej drugiej ojczyzny, ale też nigdy nie zapomnieli o swojej pierwszej – o Armenii. Albumem tym chcemy aktywnie włączyć się w obchody związane z odzyskaniem i utrwaleniem niepodległości przez Rzeczpospolitą Polską. Chcemy przypomnieć, że Ormianom Polskim idea odzyskania niepodległości była i jest bliska. Album jest dopełnieniem wystawy o tym samym tytule, która zawiera szereg biogramów, wspomnień, jak również wiele cennych i niepublikowanych dotychczas materiałów archiwalnych, dotyczących Polskich Ormian pochodzących z rozproszonych po całym świecie archiwów prywatnych. Nie sposób sobie wyobrazić historii Rzeczpospolitej, jej kultury
i tradycji, bez wielowiekowego wkładu w tę historię Ormian – mówił prezydent Andrzej Duda, w czasie spotkania z przedstawicielami społeczności ormiańskiej w Polsce. Dlatego też, tekst bez, którego nie wyobrażaliśmy sobie tego albumu, to tekst kazania sejmowego wygłoszonego przez ostatniego ormiańsko-katolickiego arcybiskupa Józefa Teofila Teodorowicza 9 lutego 1919 roku w katedrze św. Jana w Warszawie na rozpoczęcie obrad polskiego Sejmu Ustawodawczego. Józef Teodorowicz to nie tylko wielka postać polskiego i ormiańskiego duchowieństwa, ale to przede wszystkim wielki patriota, którego postawa jest przykładem wiernej służby Ojczyźnie dla kolejnych pokoleń Ormian Polskich.
Dziękuję bardzo Krystynie Axentowicz-Kopeckiej, Ewie Bąkowskiej, Magdalenie Bernackiej, Zofii Bogdanowicz, Andrzejowi Bohosiewiczowi, Borysowi Bohosiewiczowi, Stefanowi Chłopickiemu, Katarzynie Emerson, Barbarze Ircha, Annie Kobrynowicz, Janowi Kieszczyńskiemu, Adamowi Kieniewiczowi, Janinie Kordys, Ryszardowi Krzysztofowiczowi, Magdalenie Kurze,
Halinie Macdonald, Marii Małkiewicz, Magdalenie Manugiewicz‑Obróbko, Magdalenie Maramorosz‑Kurianowicz, Renacie Król-Mazur, Marii Mojzesowicz, Jackowi Nikorowiczowi, Marianowi Pacholakowi, Grażynie Podstawskiej, Adrianie Raczyńskiej, Annie Romaszkan‑Stańczak, Izydorowi Statkiewiczowi, Krzysztofowi Stefanowiczowi, Aleksandrowi Treterowi, Tomaszowi Wartanowiczowi, Elenie Zadurowicz za pomoc i udostępnienie archiwów rodzinnych.
Marta Axentowicz-Bohosiewicz
